گزارش کارگاه میدانی بازدید از گنبد نمکی گرمسار

با تلاش پیگیر جناب اقای محمدی و باحضور و همراهی دانشجویان  و اساتید محترم دکتر یمانی و دکتر مقصودی کارگاه میدانی بازدید از معدن و گنبدهای نمکی گرمسار در تایخ 1395/8/13 برگزار گردید.

در این سفر یک روزه هدف اولیه از بازدید میدانی دانشجویان و اعضای انجمن ایرانی ژئومورفولوژی مشاهده و برسی گنبدهای نمکی گرمسار می باشد.  در واقع منطقه گرمسار و نیز شمال دشت کویر یکی از نواحی داری گنبدهای نمکی و اشکال تبخیری فراوان می باشند.

در محدوده استان تهران از مخروط افکنه جاجرود بازدید به عمل آمد. دست آورد این بازدید مشاهده و برسی نحوه قرار گیری رسوبات رودخانه ای و تحلیل میزان انرژی رودخانه جاجرود با دقت در بافت و اندازه رسوبات و سنگها در زمانی که عمل رسوب گذاری اتفاق می افتاده است. همچنین به دلیل نزدیکی این مخروط افکنه بزرگ به شهر تهران میزان دستکاری و برداشت شن و ماسه بیش از حد بوده است تا جایی که برداشت بی رویه منجر به تغییر سطح اساس رودخانه جاجرود گردیده است و تغییراتی را در مسیر جریان رودخانه به وجود آورده است.به طور خلاصه میتوان اینگونه بیان کرد که در این مکان میزان دخالت بیش از تحمل محیط بوده و منجر به وارد شدن خسارات بی شماری بر محیط  گردیده است.

بازدید از کانال داخل مخروط افکنه جاجرود

توضیحات دکتر مقصودی درباره اندازه و شکل رسوبات رودخانه ای

حال لازم است بپردازیم به هدف اصلی از تشکیل این کارگاه میدانی

گنبد نمکی کوهدشت گرمسار در موقعیت جغرافیایی N351454 E540926 در استان سمنان واقع است. معدن کوهدشت در جنوب شرقی گرمسار و در شرق تهران واقع و جزء سازند قم است. معدن مذکور محل بالا آمدن گنبد نمکی با پوشش گچ و نمک است. در داخل این گونه گنبد های نمکی محل گیر افتادن نفت (تله های نفتی) است. به دلیل وجود گوگرد دربرخی نفت ها به آن نفت ترش می گویند. در این معدن اقدام به استخراج از افقی بالاتر نموده اند تا در کف دچار نفوذ آب و مجبور به تخلیه آن نگردند. معدن مورد بازدید جزء معدود معادن (معادن مشابه در کرمان ٬ هرمز) زیر زمینی نمک در جهان است. علت روباز نبودن معدن مذکور بارندگی در منطقه است که موجب تخریب معدن روباز و شسته شدن نمک می گردد. معدن کوهدشت یک شیفت کاری در روز فعال است. نمک  سازنده ی این معدن از رسوبات تبخیری است و این رسوب متعلق به اینفرا کامبرین است. نمک دارای خلوص ۹۸ درصد و در حدود ۸۰ درصد نمک استان را تعیین می کند. میزان استخراج ١۵۰۰۰۰ تن در سال  و ارتفاع تقریبی گنبد از سطح جاده ی دسترسی در حدود ٣۰ متر است. نحوه ی استخراج این معدن به روش اتاق و پایه با پایه های نا منظم است و پایه ها بوسیله باقی گذاشتن ستون های نمکی ایجاد شده است. در مرحله ابتدای استخراج اقدام به حفر تونل به عرض ۵ و ارتفاع ١۵ متراست. در این معدن قطر پایه ها در حدود ١۵ متر در نظر گرفته شده است تا درزمان محاسبات صرفه جویی و ایمنی معدن بالا برود. اتاق های قسمت های مختلف بوسیله ی رمپ هایی با شیب های ١۰- ۵ درجه به یکدیگر متصل می شوند. در این معدن دو جبهه کار با ارتفاع سه متر وجود دارد که بوسیله ی حفاری اولیه دو پله در دو جهت مختلف ایجاد می شود که بعد از چالزنی و خرج گذاری در یک جبهه آتشباری انجام و در زمان بارگیری و حمل و نقل در جبهه ی دوم آتشباری انجام می شود و به طور مداوم این آتشباری و بارگیری در دو جهت انجام می شود. در مورد آتشباری یک بازنشسته ی شهربانی به طور دائم  در استخدام معدن است. به دلیل وجود ارتفاع ۲۰ متری اتاق ها و تونل ها تهویه به شیوه ی طبیعی انجام می شود و به همین دلیل در آخر ساعت کاری انفجار انجام و در شیفت بعدی اقدام به بارگیری و تخلیه می نمایند. نحوۀ استخراج نمک از آن باعث شکل گیری غاری دستکن شده و گردشگران می توانند با هماهنگیهای از پیش انجام شده توسط آژانسهای مسافرتی با پلیس راهنمایی و رانندگی از آن بازدید کنند چرا که اتوبوسهای مسافرتی اجازۀ عبور در مسیر این معدن را ندارند. معمولا برای ساختن تونل درجاده ها از یک قالب خاص الگو برداری می شود ( قالبی که استحکام، دوام و امنیت تونل را تضمین کند) اما برای حفر دهانه و شکل گیری این غارنمکی تنها فاصلۀ ارتفاع از سطح و عرض در نظر گرفته شده، بدین معنی که به طور تقریبی ارتفاع دو برابر عرض است( به شکل مستطیل ). در ورودی غار، دیواره ها تیره و طوسی رنگ و هر چه به عمق آن نردیکتر شویم رو شنتر و براقتر دبده می شوند، درواقع زمان را پشت سر میگذاریم . نزدیک شدن به سطوح روشنتر گویای این مطلب است که زمان حفر آن نقطه از غار به حال نزدیکتر است.

چکنده های آویزان از سقف غار نمکی

توضیحات دکتر یمانی

اشکال نمکی حاصل از بارش باران

عکس دست جمعی

در پایان  ضمن تقدیر و تشکر از کسانی که در برپایی این سفر ارزشمند تلاش نمودند, جا دارد خسته نباشد بگوییم به کارگران این معدن نمکی.