V

249709797. - دره

'یک گودشدگی شیب­دار در یک جهت در تمام طولش' (Von Engeln 1942: 7), که تمایل به طولانی­تر شدن از پهنا دارد. دره­ها در طیف وسیعی از اندازه­ها و تعدد نام­ها – خندق­، کشیدگی، گردنه، مسیل، آبگذر،حفره، امتداد ،آبکند، گدار، تنگه، دره کوچک و تنگ ، گلن( میانکوه)، ناودان و مجرای کوچک را دارند(Huggett 2002: 193)..
دره­ها به طور معمول به عنوان طیفی از محصولات فرآیندهای رودخانه­ای مانند سایش، فرسایش، حفره دیگ مانند، حفره، کند و ساب و هوازدگی در نظر گرفته ­می­شوند. دره­ها توسط فرسایش جریان جانبی و هوازدگی، حرکت­های توده­ای و فرآیندهای رودخانه­ای در دو طرف آنها عریض می­شوند. آنها با چنین فرآیندهایی مانند فرسایش قهقرایی و یا با ساخت زمین­های جدید (به عنوان مثال دلتای رودخانه) در اتتهای پایین خود به وجود می­آیند. در پلان­فرم آنها شبکه­ها را توسعه می­دهند (نگاه کنید به قوانین هورتون) و انواع الگوهای زهکشی، شامل زهکشی تراز وسط دارند. برخی از دره­ها در سنگ بستر توسعه یافته است (مجرای سنگ بستر را ببینید) در حالی که بقیه در مواد سطحی، مانند آبرفت توسعه می­یابد. به طور کلی رودخانه­های بزرگ دره­های بزرگ دارند، اما مواردی وجود دارد که رودخانه­های غیر متنجانس کوچک دره­های بزرگ را تصرف می­کنند. این می­تواند به خاطر تسخیر رودخانه باشد، که می­تواند مقادیر زیاد آب را از آن دره به سیستم رودخانه دیگر منحرف کند. به طور متناوب، این می­تواند به خاطر تغییرات آب و هوایی عمده باشد که جریان آب­ها از طریق سیستم های پر پیچ و خم دره کاهش یافته است (Dury 1997). در حالی که ممکن است برخی دره­ها به هیچ وجه مجرا­هایی در آنها نباشد(نگاه کنید به دره خشک). بسیاری از دره­ها با ساختارهای زمین شناسی تطابق دارند، در حالی که برخی عدم تطابق را به عنوان برآمدی از پیشروی و یا تحمیل دارند. تنوع زیادی در فرم­های دره­ها وجود دارد(ببینید آرویو: دره سر بریده: دره کور، دره جعبه­ای، دره پنهان ، کانیون، دامبو[1]، دره کوچک و تنگ، مگاشا[2]، دره تونلی، وادی). در حالی که بیشتر دره­ها از نوع قاره­ای و بری هستند، دره­های زیردریایی نیز وجود دارند. برخی از دره­ها بخش­های متقاطع منظم دارند، در حالی که برخی، به واسطه دلایل ساختاری و یا نمود مربوط به میکرو اقلیم، عدم تقارن را نشان می­دهند. در یک درجه، اغلب دره­های رودخانه­های طبیعی به عنوان مثال با داشتن گرایشی به سمت نیمرخ متقاطع V شکل مشاهده می­شوند (اگرچه این بسیار عمومی است)، در حالی که اغلب دره­های یخچالی­کشف شده اغلب به عنوان مثال با ارائه دادن نیمرخ­های متقاطع U شکل با انشعاب­های کوتاه مشاهده می­شوند.
منشا دره­ها به سختی اثبات می­شود. در اوایل قرن نوزدهم گاهی دره­ها به عنوان نتیجه سیل­های نوحی(عهد دقیانوس) (مراجعه کنید به دلوویلایم[3]) در نظر گرفته می­شدند. هم­چنین بحث­های بسیاری راجع به چگونگی وسعت آنها وجود دارد. به طور اساسی شکل­های تکتونیکی، مربوط به شکستگی پوسته زمین هستند. این مطلب به طور آسانی که آنها نتیجه باران و رودخانه­ها هستند، تشخیص داده نشد. این مباحث توسط چورلی و همکاران به خوبی مرور شده بود(1964). به هرحال، چنان­که کندی(1997:67) اشاره کرده است، هر فرایندی که بی نظمی­های توپوگرافی ایجاد کند تراکم بعدی از هر گونه نم سطح موجود و به طور بالقوه، یک جریان- و دره­ای را سبب خواهد شد. به علاوه، از آنجایی که به طور استثنائی دره­ها اشکال با دوامی هستند.... ما باید با این حقیقت مواجه شویم که بیشتر شبکه­ها شامل اجزایی خواهند بود که مدیون منشاء نهایی و دوام آنها برای فرایندهای مختلف هستند.
 References
Chorley, R.J., Dunn, A.J. and Beckinsale, R.P. (1964) The History of the Study of Landforms or the Development of Geomorphology, Vol. 1, London: Methuen.
Dury, G.H. (1997) The underfit meander problem.
Loose ends, in D.R. Stoddart (ed.) Process and Form in Geomorphology, 46–59, London: Routledge.
Huggett, R.J. (2002) Fundamentals of Geomorphology, London: Routledge.
Kennedy, B.A. (1997) The trouble with valleys, in D.R. Stoddart (ed.) Process and Form in Geomorphology, 60–73, London: Routledge.
Von Engeln, O.D. (1942) Geomorphology: Systematic and Regional, New York: Macmillan.
 
A.S. GOUDIE                ( مترجم: عبرت محمدیان)
 
 
 VALLEY MEANDER– دره پیچان رود (مأندر دره)
 معمولا پیچان رودهایی که در سنگ بستر به وجود آمده­اند، معمولا طول موجی بزرگ­تر از الگوی رودخانه هم­دوره­شان دارند. این پیچان رود­ها دره­های مارپیچی نسبتاً متقارن بین تپه­ها را شکل می­دهند، و بسیار گسترده­تر از مئاندرهای رودخانه جاری در دشت آبرفتی و یا مئاندر­های آبرفتی هستند. دو نوع از مئاندرها گرایش به تشابه هندسی دارند، تنها تفاوت واقعی این است که مئاندرها در سنگ بستر عموماً اصلی هستند، در حالی که مئاندرها در دشت سیلابی چنین نیستند. مئاندرهای محاطی، به طور عمودی به طرف پایین بدون گسترش خودشان را در جهت­های محوری و جانبی قطع کرده­اند، غیر معمول هستند. آنها پایانی از یک مجموعه را نشان می­د­هند که به طور معمول از طریق برد متوسط مئاندرهای اصلی به مئاندرهایی در یک دشت سیلابی توسعه پیدا می­کند.
دیویس (1906) مئاندرهای سنگ بستر را در رابطه با فرسایش جانبی شرح داد و منشاء آنها را از چرخه فرسایش در طول دوره­ی جوانی قرار داد. دیوری[4] (1954، 1977) به طور کامل دره­های مئاندری را مطالعه کرد، به منظور معلوم کردن این که آیا آنها توسط یک جریان بزرگ­تر از جریان امروزی قطع شدند. در بیشتر مثال­ها، وی نشان داد که دره­های مئاندری در طول دوره­های رواناب زیادتر و بده اوج بالاتر تولید شده­اند. قبل از افت حجمی جریان که منجر به جریان­های جویباری[5] هم­دوره می­شود، و این بده­های بزرگ­تر در زمان­های گذشته با آب و هوای پلیستوسن همراه بودند.
رابطه طول پیچان رود به عرض دره در مئاندرهای دره­ای در سنگ پراکندگی بیشتری نسبت به آنهایی که در آبرفت هستند نشان می­دهد. اما آشکار است که طول به طور مستقیم به عرض کانال در هر دو مورد متناسب است. در سنگ طول موج مئاندرها 15 تا 20 برابر عرض دره است. از سوی دیگر، مطالعه خمیدگی­های منحصر بفرد مئاندرهای دره­ای، اشاره ­دارد که تفاوت در ساختار زمین­شناسی و سنگ­شناسی منجر به تفاوت در طول موج مئاندرها در سنگ است.
به دلیل دشواری تجسم­کردن چگونگی یک مجرا می­توان یک الگوی غیر مستقیم منظم هم­زمان با برش سرتاسری در لایه­های سنگ سخت را حفظ کرد. اغلب فرض شده است که الگوی پیچان رودها در یک پوشش رسوبی پوشاننده وارد می­شوند و روی سنگ سخت­تر زیرین تحمیل می­شوند، هم­چنان که رودخانه درون لایه­های خودش جایگیر می­شود. خیلی اوقات این لایه­های پوشاننده فرضی به طور پیوسته فرسایش یافته­اند و از این رو فرضیه برای اثبات دشوار است. در بیشتر موارد هیچ لزومی برای چنین فرضیه دو سیکلی پدیدار نمی­شود. مئاندرهای دیگر در سنگ بستر اشاره می­کند که رودخانه برای بالاآمدن پیشینه بود. این که، رودخانه برای نگه داشتن مسیر خودش پدیدار می­شود و ساختار حفرشده به عنوان شکل آخری گرفته است. غیر ممکن است در غیاب شواهد چینه­شناسی بین یک پیشینه رود و یکی که از یک پوشش پوشاننده تحمیل شده است تشخیص داده شود.
References
Davis, W.M. (1906) Incised meandering valleys, Bulletin of the Geological Society of Philadelphia 4, 182–192.
Dury, G.H. (1954) Contribution to a general theory of meandering valleys, American Journal of Science, 252, 193–224.
——(1977) Underfit streams: retrospect, perspect and prospect, in K.J. Gregory (ed). River Channel Changes, 281–293, Chichester: Wiley.
urther reading
Leopold, L.B., Wolman, M.A. and Miller, J.P. (1964) Fluvial Processes in Geomorphology, San Francisco: W. H. Freeman. SEE ALSO: underfit stream
 
 
MARIA SA                     ( مترجم: عبرت محمدیان)
VASQUE – وسک
 سنگ آهک و پلاتفرم­های ساحلی ائولینیت[6] در مدیترانه و مناطق گرمسیری معمولا شامل یک سری از پادگانه­های پست شکل گرفته توسط برکه­های ته صاف وسیع یا وسک­ها[7] است. برکه­ها از یکدیگر توسط لبه­های مارپیچی باریک، از هم جدا شده­اند که می­تواند: توسط جلبک­های آهکی، ورمی­تیدها (نگاه کنید به ریف ورمی­تید و دیگ)، و یا حتی سرپیولیدها (نگاه کنید به ریف­ سرپیولید): پیناکل­های کروژنی[8]باقی مانده لایپه­ها یا ترکیبی از این دو ساخته شده باشد. صفحات- شکل گرفته وسک­ها در جزر و مد بالا پوشیده می­شوند و توسط امواج شکسته در جزر و مد کم، به طور متوالی با بازگشت جریان آبشاری به برکه­های پایین­تر شسته می­شوند (صفحه 143).
 

عکس 143: برکه­های حاشیه­دار، وسک­های توسعه یافته در ائولینیت­های فرسایش یافته در ساحل ترژر[9] در نزدیکی دوربان، آفریقای جنوبی.
Further reading
Trenhaile, A.S. (1987) The Geomorphology of Rock Coasts, Oxford: Oxford University Press.
 
ALAN TRENHAILE                                               ( مترجم: عبرت محمدیان)
VENTIFACT – سنگ­های چند­وجهی
 اصطلاحی برای توصیف سنگ­های باد- وجهی توسط ایوانز(1911) معرفی شد، سطوحی که مسطح شده، طوری که در زوایای تیز تقسیم شده است. آنها شامل “درای­کانتر” شبیه جوز برزیلی شکل در آلمان هستند. برای تشکیل آنها سه شرط لازم است: به طور کلی بادهای یک جهتی، قوی: حضور مواد سست(ماسه، گرد و غبار، برف و غیره) که برای حمل در حالت تعلیق یا جهش موجود باشند: و حضور تخته سنگ­ها و رخنمون­های سنگ بستر در جریان باد، برجسته است. به هر حال، بحث قابل توجهی راجع به اهمیت نسبی سایش توسط گرد و غبار و ماسه (نگاه کنید برد و همکاران. 1997 برای مرور) برای مکانیسم دقیق که سطوح مسطح حاصل شده در سه یا بیشتر گوشه­ها از برخی سنگ­های چندوجهی وجود دارد.
سنگ­های چندوجهی در طیف گسترده­ای از سنگ شناسی از جمله بازالت، گرانیت، دلوریت، آپلیت، آندزیت، چرت، سنگ مرمر، دولومیت و سنگ آهک ثبت شده است. هم چنین در طیف وسیعی از محیط­های روباز، شامل بیابان­ها، مجاور یخچالی و مکان­های ساحلی رخ می­دهند. هم­چنین آنها در مریخ رخ می­دهند 1999) (Bridges et al.. برخی سنگ­های چندوجهی باقی مانده­هایی از شرایط توندرا پیشین پسروی یخچالی بعدی، بلکه قبل از ایجاد پوشش گیاهی در اواخر پلیستوسن هستند. چنین سنگ­های چندوجهی برای پی بردن به جهت بادهای قدیمی استفاده شده است (استایلر 1995)، که بادهای قوی فعلی از طرف شرق در دانمارک و جنوب سوئد است. در ایرلند، برخی از سنگ­های چندوجهی ساحلی ممکن است در طول عصر یخبندان کوچک، از اواخر هولوسن شکل گرفته باشند. وقتی آنجا بادها از جانب ساحل، امواج، تغییرات پی در پی رسوب و دوره­های ایجاد ریگ روان افزایش یافته بود .(Knight and Burningham 2001)
References
Breed, C.S., McCauley, J.F., Whitney, M.F., Tchakerian, V.P. and Laity, J.E. (1997) Wind erosion in drylands, in D.S.G. Thomas (ed.) Arid Zone Geomorphology: Process, Form and Change in Drylands, 437–464, Chichester: Wiley.
Bridges, N.T., Greeley, R., Haldemann, A.F.C., Herkenhoff, K.E., Kraft, M., Parker, T.J. and Ward, A.W. (1999) Ventifacts at the Pathfinder landing site, Journal of Geophysical Research 104(E), 8,595–8,615.
Evans, J.W. (1911) Dreikanter. Geological Magazine 8, 334–345.
Knight, J. and Burningham, H. (2001) Formation of bedrock-cut ventifacts and Late Holocene coastal zone evolution, County Donegal, Ireland, Journal of Geology 109, 647–660.
Schlyter, P. (1995) Ventifacts as palaeo-wind indicators in southern Scandinavia, Permafrost and Periglacial Processes 6, 207–219.
 
A.S. GOUDIE ( مترجم: عبرت محمدیان)
 
 
 

VERMETID REEF AND BOILER - ریف ورمی­تید و دیگ

 

---