دره پراچان - طالقان

گزارش دوم کارگاه میدانی یخچال شناسی علم کوه

مسیر جاده را که طی می کنی به زیبایی آن افزوده می شود، صدای رودخانه را که می شنوی این شعر سهراب را با خود زمزمه می کنی:

آب را گل نکنیم

شاید این آب روان می رود پای سپیداری تا فرو شوید اندوه دلی

مردم بالا دست آب را می فهمند

گل نکردندش

ما نیز آب را گل نکنیم

مسیر همچون تمام مسیر رودخانه پراچان مملو از آثار یخچالی است. مورن های یخچالی یا همان یخرفتها نمونه بارز آن می باشد در جایی که شرایطش مهیا باشد سیرک یخچالی را نیز می توان مشاهده نمود. یخرفت به سنگ های کوچک و بزرگی گفته می شود که توسط یخ حمل می شود. عموماً رسوبات به سه طریق حمل می شوند: باد، آب و یخ. معمولا سنگ های درشت دانه را فقط قدرت یخ هست که می تواند جابجا کند. البته قدرت تشخیص هم لازم است زیرا ریزش ها و و لغزش ها نیز می توانند سنگ های بزرگ را در کف دره ها انتقال دهد. مسیر جاده را که طی می کنی به معدن سنگ گرانیت متروکه میرسی کمی بالاتر یخرفت های پیشانی یک زبانه یخچالی قدیمی نمایان می شود. توضیحات لازم توسط دکتر یمانی در خصوص ژئومورفولوژی یخچالی داده می شود. گروه توسط هندوانه ایی که توسط مدیر حمل شده است پذیرایی می شوند. حرکت از روی یخرفت ها به ویژه یخرفت های پیشانی به سبب شیب زیاد و وجود قلوه سنگ های متعدد دشوار هست. کمی جلوتر اولین تونل برفی مسیر در روی رودخانه پراچان نمایان می شود. تونل برفی زمانی تشکیل می شود که جریان آب کف دره، موجب ذوب برف زیرین و بستر دره شده و تشکیل تونل می دهد که آب از زیر آن جریان دارد. همچان که مسیر پرشیب را ادامه می دهی گل های قرمز رنگ و زیبای ریواس را که رد می کنی به یک طاق طبیعی آذرین می رسی و در زیر آن می نشینی و استراحتی می کنی در حالی که زیبایی مسیر با گل های قرمز رنگ ریواس اطرافت حلقه زده اند. هرچه به جلو حرکت می کنی به ارتفاع افزوده می شود و به طبع باید هوا خنکتر شود اما تابش شدید آفتاب مانع خنکی می گردد. مدیر گروه را متوقف می کند تا افرادی که کند حرکت می کنند را به جلوی صف راهنمایی نماید تا همه با گام های آنان حرکت کنند. شیب مسیر کم و کمتر می شود و دمچه که یک منطقه زیبای عشایر نشین با چشمه های فراوان هست نمایان می شود. هنوز ظهر نشده که به دمچه می رسی، استراحت ، نماز و نهار وعده ما در اینجاست. ادامه دارد....

حرکت از روی یخرفت ها - از حاشیه تونل برفی
دره پراچان - طالقان

تونل برفی
دره پراچان - طالقان

حرکت از روی یخرفت های دره پراچان - طالقان

طاق زیبای آذرین و گروه 
دره پراچان - طالقان

استراحت و گرفتن عکس در طاق آذرین
دره پراچان- طالقان

فرسایش پوست پیازی در مسیر

سیرک یخچالی فعال(یخ و یخرفت ها در حرکت هستند) در زیر پای صعودکنندگان نزدیک دوراهی و حرکت از میان سنگ های تخریبی

حرکت از سینه کوه

میدان یخی حصارچال

اکنون که حدود ١٤ کیلومتر در مسیر سر بالایی و نفسگیر را طی کرده ایی. به یال مشرف به حصارچال رسیده ایی زیبایی طبیعی را که می بینی با پهنه ایی سرسبز و دریاچه هایی کوچک و مدور  که گاهی محصور در برف هستند دیگر خستگی را حس نمی کنی و می خواهی عکس یادگاری بگیری اما حسش نیست زیرا  گروه نگران بار و محموله های است که اینجا نیست. دکتر یمانی می گوید قرار ما اینجا بود و رد پای قاطر نیز تا اینجاست. مدیر نیز سعی می کند با قاطر بان تماس بگیرد اما او در دسترس نیست. دو نفر از اعضای گروه به سمت قله لشکرک می روند. گروهی دیگر از کوهنورادان راس قله اند و گروهی نیز از سمت حصارچال درحال صعود به قله.  نفرات به قله رفته اشاره می کنند که بارها آنجاست. حالا کی می تواند این مسافت قله را با این خستگی طی کند. چاره ایی نیست باید رفت.

 حصارچال:

حصارچال را می توان یک میدان یخی بزرگ نامید. میدان یخی به مکانی گفته می شود که از چندین سیرک منتهی به یک چاله شکل می گیرد.  اهمیت دارد بدانیم که حصارچال اکنون یک میدان یخی فعال نمی باشد. زیرا این پهنه در ارتفاع پایینتر قرار دارد از طرفی هیچگونه آثاری که نشان دهد در بستر این میدان یخ وجود داشته باشد مشاهده نمی شود. اما این میدان وسیع از سمت بیشتر ارتفاعات مشرف به خود دارای  یخچال نسبتاً فعال می باشد. قله های مشرف به حصارچال ، خرسان ، مناره ، گردونه کوه ، لشگرک ، تنگ گلو و شاخک و تا حدودی قله علم کوه می باشد. میدان یخی حصارچال ابعاد گسترده ای دارد ، بزرگ ترین طول این مجموعه یخچالی از بالای خرسان تا تنگ گلو ( پیشانی یخچال ) حدود 5/5  کیلومتر و مساحت 5/8 کیلومتر مربع می باشد. به طور کلی این مجموعه یخچالی به علت قرار گرفتن در دامنه جنوبی قله علم کوه و شرایط مناسب برای ذوب برف و یخ در ارتفاعات پایین تر چندان فعال نمی باشد. یخچال های نسبتاً فعال مجموعه یخچالی حصارچال به شرح زیر می باشد :

1 – یخچال خرسان : که در جنوب قله علم کوه و شرق قله های خرسان ، غرب قله های ستاره و مناره قرار دارد. طول حداکثر این یخچال 5/3 کیلومتر ( ارتفاع 4400 متر تا 4200 متر ) و عرض حداکثر 750 متر و مساحت 1/2  کیلومتر مربع می باشد.

2 – یخچال مرجی کش : این یخچال از دو یخچال زیر قله شاخک و همچنین زیر قله مرجی کش تشکیل می شود. طول حداکثر این یخچال 5/2 کیلومتر ( از ارتفاع 4400 متر تا 4200 متر ) و عرض 700 متر و مساحت 8/0 کیلومتر مربع می باشد.

چندین دریاچه کوچک در این پهنه قرار دارد که زیباترین آن را می توان در پای قله لشکرک و یال مشرف به مسیر طالقان مشاهده نمود.

به بالای قله لشکرک با تمام خستگی میرسی باد شدیدی بر روی قله جریان دارد مجددا حصارچال را از راس قله مشاهده می کنی و گروه های کوچک و بزرگ کوهنورد را مشاهده می کنی که در گوشه ایی چادرها را برپا نموده اند. در حس خود هستی که مدیر می گوید منتظر بقیه نباشید زیرا هنوز عده ایی از اعضای گروه از فرط خستگی به قله نرسیده اند. مدیر گروه را به دو دسته تقسیم می کند گروه اول باید زودتر به حصارچال بروند و جایی را برای برپای چادر انتخاب و چادرها را برپا دارند. بار قاطر باز می شود و به گروه اول چادر و بار داده می شود تا به سرپستی دکتر یمانی حرکت کنند و چنین می شود.

اعضای گروه دوم که می رسند بار باقی مانده به انها داده می شود. اما حجم بار باقی مانده زیاد هست. و گروه دوم با مشکل بار اضافی روبرو می شوند. بار اضافی نیز بین اعضاء بنا بر شرایط جسمانی تقسیم می گردد. گروه دوم نیز به سرپرستی مدیر  از یک مسیر سرازیری و شنی عبور می کند تعدادی در پایین رفتن به سبب درد زانو و یا بار اضافی مشکل دارند. بالاخره قبل از غروب افتاب اعضاء به مقر چادرها می رسند. بلافاصله گروهی اقدام به تهیه غذا و گروهی اقدام به نصب روشنایی می کنند.

شب فرا می رسد شبی سرد را در زیر چتری از ستارگان کهکشان راه شیری در این مکان باید بسر ببری سرمایی که اجازه خروج از چادر را نمی دهد. مدیر روشنایی را برای مدتی خاموش می کند تا ستارگان بیشتر به منظر نظر برسند. اما هوا رو به ابری شدن می نهد و اعضا احساس خوشایندی نسبت به ابرناکی اسمان دارند زیرا ابری بودن اثر گلخانه ایی خواهد داشت و موجب گرمی محیط می گردد.

 اتفاقاتی در شب پیش می آید.

ادامه دارد.....

حصارچال از یال مسیر طالقان

حصارچال از یالای قله لشکرک
حصارچال یک میدان یخی قدیمی است

به سمت حصارچال از دامنه قله لشکرک

دریاچه ایی زیبا پای قله لشکرک - حصارچال

حرکت بر روی برف در حصارچال
حصارچال یک میدان یخی قدیمی است

کمپ کوهنوردان داخلی و خارجی  در حصارچال

حصارچال

یخرفت های بزرگ در حصارچال

قله لشکرک مشرف به حصارچال - نمایی از دامنه قله خرسان

میدان یخی حصارچال

شام گروه که اینبار قیمه گرم بجای کنسرو قیمه به صورت ابتکاری تهیه می شود صرف می گردد. دوست داری  در زیر آسمان ابری که گاهی ماه خود را از لا به لای ابرها نمایان می کند قدم بزنی اما باد سردی شروع به وزیدن می کند و شما مجبورید به چادرها پناه ببرید.

در میان چادر که با وزش باد تلاطم در آن ایجاد می شود به راه آمده می اندیشی به سختی راه و مهربانی همسفران گاهی به زیبایی محیط می اندیشی و راه پاکوب که آمده ایی  را در ذهن تداعی می کنی که چندین نسل از گذشتگان ما جهت مبادلات میان البرز از آن استفاده کرده اند. هنوز نمی توانی بخوابی هرچند خسته ایی، شدت درد ناشی از حمل بار سنگین بر شانه هایت و گاهی درد ناشی از گرفتگی عضلات پایت ، خواب را از چشمانت بریده اند. ساعت ٢/۱٥ هست که در میان خواب و بیداری صدای می شنوی! آقای مدیر فلانی حالش خوب نیست نمی تواند نفس بکشد، نفس نمی کشد. همهمه ایی در گروه به تدریج شکل می گیرد به بیرون که می روی چند نفر دیگر هم دور چادر هستند چادر گنجایش نفرات را ندارد. باد سرد با شدت می وزد.

دوستان می گویند تب لرز دارد، چاره کار را پاشوره و بخور آویشن همراه با مایعات داغ می دانند که الحمدالله موثر واقع می شود اما این روند تا سحر ادامه می یابد. و  بیشتر همراهان هنوز بیدارند.

خواب دم صبح شیرین هست طبق قرار باید ساعت ٥/٥ به سمت قله علم کوه حرکت کنیم. دکتر یمانی سراغ مدیر می رود تا ایشان گروه را آماده کند. مدیر می گوید بچه ها شب نخوابیده اند و هوا نیز سرد است کمی دیرتر حرکت کنیم.

ساعت ٨ صبح است که گروه آماده حرکت می شود. دو نفر از دوستان که مشکل گرفتگی عضلات و تنگی نفس داشتند در کمپ می مانند. قطعا گروه به سمت قله نمی رود. برای رفتن به قله باید صبح زود حرکت کرد تا هنگام صعود به گرمای ظهر در سینه کش کوه برخورد نکند از طرفی مسیر بیش از ٥ کیلومتر آبی ندارد.

گروه از میان جویبارهای کوچک و بزرگ که از شیارهای مختلف حصارچال می گذرد عبورمی کند. گویی طراوت و زلالی آب با تو حرف می زند و تو دوست نداری پا به اب بزنی تا این زلالی را کدر کنی. گروه بعد از طی مسافت ٣ کیلومتری به سطحی نسبتا هموار می رسد در حالی که یخچال جدید و فعال روبری شما قرار دارد. گروه توقف می کند دکتر یمانی توضیحات مبسوطی در رابطه با یخرفت های قدیمی و چگونگی قرار گیری آنها و یخچال فعال ارائه می دهد کارگاه زمان زیادی را به پرسش های حاضران سپری می کند.

یخچال فعال حصارچال که از دامنه جنوب شرقی علم کوه در ارتفاع 1400 متر شروع می شود و در بین قله های خرسان جنوبی و خرسان شمالی عریض گشته در پای قله منار در ارتفاع 4100 متر پیشانی یخچالی آن خاتمه می یابد. طول پهنه یخچالی 1600 متر و عرض آن در پهنترین قسمت به 400 متر می رسد. راس این یخچال مملو از یخرفت های بزرگ و کوچک می باشد که ردیف سنگ ها نشان دهنده اصالت اصلی آنهاست یعنی اینکه یخرفتها نشان می دهد که از کدام کوه منشاء گرفته اند. در راس یخچال چاله هایی قرار دارد که بعضی از آنها منجر به تشکیل دریاچه کوچک گردیده است همچنین در دو طرف این پهنه یخرفتی و گاهی هم در میان این پهنه دره ایی قرار دارد که روی آن را برف پوشانده است از ارتفاعات مشرف به درها واریزه هایی جریان دارد که بیشتر بر روی توده برفی می لغزند.

به سمت یخچال و یخرفت های فعال میرویم حرکت کند و به سختی صورت می گیرد زیرا سنگ ها به حالت تعادل نرسیده و تکان می خورند و این باعث می شود که به زمین بخوری. سنگ ها زاویه دار در ابعاد کوچک و بزرگ هستند. در راس یخچال که مملو از یخرفت هست پستی و بلندی فراوانی دیده می شود که ناشی از ذوب یخ زیرین و یا میزان تغذیه ایی است که از کوه دریافت کرده اند. به پای دریاچه ایی می رسیم که هنوز تمام برف آن ذوب نشده. پس از استراحت آهنگ برگشت از همان مسیری که آمده اییم نواخته می شود اما اینبار راه رفتن به سرخوردن تبدیل می گردد. به کمپ که می رسیم حال دوستان بیمار را جویا می شویم که می گویند مساعد نیست.باید چاره ای اندیشید.  مدیر به سمت قاطر دارها که به تازگی برای کمپ کناری بار با خود آورده اند می رود و درخواست می کند دوستان ما را به سمت پایین ببرند تا به کمپ کوهنوردی در رودبارک برسند و این چنین می شود.

ادامه دارد.....

محل استقرار چادرها در حصارچال

جویباری زیبا در کنار توده برفی

توده یخرفتی قدیمی که بر اثر فرسایش و تخریب، سنگها مدور شده اند- رو بروی تصویر یخچال فعال  قرار دارد
 

توضیحات دکتر یمانی

یخرفت قدیم و جدید در یک تصویر

محدوده یخچال حصارچال از تصویر گوگل ارث

زاویه دار بودن یخرفت ها نشان دهنده جوان بودن آنهاست
یخ در زیر یخرفت ها جریان دارد
حصارچال - علم کوه

حجم عظیم یخرفت ها در روبروی اعضای گروه
یخ در زیر یخرفت ها جریان دارد

حجم عظیم یخرفت ها در زیر پای اعضای گروه
یخ در زیر یخرفت ها جریان دارد

حجم عظیم یخرفت ها در زیر پای اعضای گروه
یخ در زیر یخرفت ها جریان دارد

حجم عظیم یخرفت ها در زیر پای اعضای گروه
یخ در زیر یخرفت ها جریان دارد

جریان یخرفت ها از دامنه قله علم کوه روبروی اعضای گروه

ابعاد بزرگ یخ رفت ها
یخ در زیر یخرفت ها جریان دارد
حصارچال - علم کوه
دریاچه ایی از برف و یخ و آب در میان یخرفت های جوان
حصارچال - علم کوه

ابعاد و بزرگی دریاچه در میان یخرفت ها که هنوز سطح آن ذوب نشده.  
حصارچال - علم کوه

دریاچه ایی از برف و یخ و آب در میان یخرفت های جوان
حصارچال - علم کوه
 

از سرچشمه تا مصب

هنگام برگشت از یخچال    تو نیز همانند دیگران از روی برف ها میروی گاهی می نشینی و سر می خوری و گاهی ایستاده اما هرچه هست خستگی را از تن خالی و نشاط در گروه افزوده می کند. همین سبب می شود زودتر از زمان پیش بینی شده به مقر چادرها برسی. با توجه به عدم رفتن به قله و برگشتن سریع از یخچال سه الی چهار ساعت از برنامه جلو هستیم. با صرف غذا که بسیار ساده جهت قله علم کوه پیش بینی  شده بود(نان، پنیر، خرما و مغز گردو) مدیر اعلام می کند وسایل جمع شود تا به سمت دره سرداب رود حرکت نماییم.  در این دلنشین هوای تابستانی و در این دلشین محیط بکر و طبیعی باید آهنگ برگشت کنی، وسایل شخصی و گروهی را یک به یک جمع می کنی به اطراف بارها نگاه می کنی تا.....

کوله ها را می بندی و حرکت را آغاز می کنی و با خود می گویی آیا فرصت حضوری دوباره خواهم داشت.

پنج شنبه است و مسیر آمدن کوهنوردان به حصارچال کمی بیش از گذشته شلوغ هست. دریاچه ایی کوچک  در مسیر پاکوب  که می رسیم دکتر یمانی در خصوص چگونگی وقوع سیل در رودبارک توضیحی می دهند. 

بامداد چهارم تیرماه سال ٩٠ سیلی ویرانگر در دره سرداب رود واقع در رودبارک اتفاق می افتد. دکتر یمانی علت وقوع سیل را وجود دریاچه های کوچک در یخچال علم کوه ذکر می کند. با گرمی هوا و میزان ذوب برف و یا بارش باران یکی از دریاچه های بالایی به حد آستانه می رسد و فرو می ریزد. ویرانی دریاچه اول موجب ویرانی دریاچه های بعدی می گردد و این موجب وقوع سیل عظیم در مسیر رودخانه می گردد. وجود مواد رسوبی نیز بر تخریب مسیر می افزاید.

مسیر از میان پاکوب و از میان یخرفت ها و گاهی ریزشها  بر روی تونل برفی در بستر رودخانه منتقل می شود در انتهای مسیر شیب دره زیاد و به طبع لغزندگی مسیر بر روی برف تغریباً یخ رده بیشتر می شود. سر خوردن در این مسیر به جهت وجود قلوه سنگها امکان پذیر نیست. گروهی از کوهنوردان یکی از نهادها منتظرمد تا نفرات ما به پایین بروند اما زمان به دلیل لیز بودن مسیر به درازا می کشد آنها نیز تحمل از کف داده حرکت می کنند. دو گروه در یک مسیر با هم گیر می کنند. و هیچ یک نمیتوانند از مسیر منحرف شوند زیرا مسیر بسیار لغزنده است. 

اکنون به انتهای مسیر پاکوب رسیده ایم و در میان جاده جیب رو خودروها را مشاهده می کنیم.

محل اقامت شبانه در شرق رودخانه و دریک محیط هموار و سرسبز تعیین می گردد. 

مسیر آنطرف دره واقعاً سرسبز و زیباست هر قدم که بر میداری از کنار انواع گل و سبزه می گذری صدای خروش سردابرود را در گوشهایت حس می کنی تا به محل برقرای چادرها در یک سطح هموار و سرسبز و در کنار چشمه ایی میرسی. 

فرصت برای برپایی چادرها و عکس یادگاری فراهم است زیرا خیلی زود به مقصد رسیده اییم.   انتظار داری هوا از دیشب گرمتر باشد زیرا ٤٠٠ متر پایین تر از ارتفاع دیشب هستی اما هوا صاف هست و اثری از اثر گلخانه ایی نیست. اما درخشش ستارگان واقعا دیدنی است.  شب سردی را تا صبح سپری می کنیم.

صبح زود وسایل جمع می شود و از مسیر مالرو در امتداد سرداب رود تا رسیدن به جایی که آفتاب داشته باشد می رویم تا صبحانه را در یک محیط گرم صرف کنیم. چند کیلومتر از مسیر پاکوب را نیز طی می کنیم. در حال رفتن از مسیر جاده نیسان که می آید همه سوار نیسان می شویم. وانت که با تکانهایش و گاهی گردوخاکش آرام را از همراهان گرفته به روستای وانداربن و کمپ کوهنوردی می رسد سراغی از دوستان بیمار می گیریم که اطلاع می دهند در کمپ رودبارک هستند. با همین نیسان از میان دره سرداب رود به کمپ رودبارک می رویم، دوستانمان نیز به ما می پیوندند. همچنان که از مسیر دره رودبارک عبور می کنیم به آثار سیل سال ٩٠ که هنوز در مسیر باقی است توجه می کنیم. اکنون به کلاردشت  رسیده اییم با اجاره مینی بوس و به چالوس در کنار رودخانه سرداب رود در ساحل دریا می رسیم. دوستان واژه جالبی بکار می برند از سرچشمه تا مصب که منظور حضور ما در سرچشمه رودخانه سرداب رود در حصارچال و مصب رودخانه در چالوس می باشد. تا زمان حرکت اتوبوس در ساحل دریای خزر می مانیم. گروه ساعت چهار صبح به تهران می رسند.

پایان

انتقال دوستان بیمار به کمپ رودبارک با قاطر
حصارچال- علم کوه- کارگاه میدانی انجمن

جمع کردن وسایل  جهت  حمل به کمپ بعدی حصارچال- علم کوه- کارگاه میدانی انجمن

تصویری زیبا از  دریاچه در مسیر بازگشت
حصارچال- علم کوه- کارگاه میدانی انجمن

تصویری زیبا از  دریاچه در مسیر بازگشت
حصارچال- علم کوه- کارگاه میدانی انجمن

اعضاء گروه  در مسیر بازگشت

مسیر برفی و لغزنده در مسیر بازگشت

تلاقی گروه صعود کننده و  گروه ما در یک مسیر پرشیب و لغزنده

تصویری زیبا از  تونل برفی بر روی سرداب رود
حصارچال- علم کوه- کارگاه میدانی انجمن

تصویری زیبا از  مکان شب مانی گروه در دره سرداب رود

تصویری زیبا از  تونل برفی بر روی سرداب رود

 صبحانه

سراداب رود

کمپ فدراسیون کوهنور در روستای وانداربن